Czym jest i do czego jest wykorzystywany FTP?

FTP to specjalny protokół, który stanowi podwalinę dzisiejszego Internetu pozwalający na transfer plików pomiędzy komputerem a serwerem. Choć jest mniej znany niż protokół http, to z pewnością nie jest obcy webmasterom czy administratorom serwerów. Jak go uruchomić i do czego można go wykorzystać?

FTP – najstarszy protokół komunikacji w modelu klient-serwer

FTP (z ang. File Transfer Protocol) oznacza zestaw reguł, które umożliwiają wysyłanie, edycję oraz pobieranie danych pomiędzy komputerem, klientem FTP a serwerem FTP. Jego początki sięgają 1971 roku, dlatego też stanowi najstarszy tego typu protokół, który był powszechnie stosowany na długo zanim swoją popularność zyskał znany wszystkim protokół http. Stanowi swoisty zdalny katalog, który przechowuje pliki stron WWW, bez których ta nie mogłaby istnieć i pozwala na ich umieszczanie w sieci, migrację czy współdzielenie. Istnieje wiele klintów FTP, czyli programów które umożliwiają wykonanie tych poleceń, z których najbardziej znanymi i powszechnie stosowanymi są: FileZilla, Total Commander, Commander One, CuteFTP czy Cyberduck.

Aby połączyć się z serwerem FTP należy posiadać kilka danych:

• login — nazwa użytkownika FTP (user);
• hasło (pass);
• adres serwera FTP (host) – często wyrażony adresem domeny;
• opcjonalnie – numer portu do połączenia, jeśli nie jest podany domyślnie 

Dane te można odnaleźć w panelu administracyjnym hostingodawcy, który pozwala zarządzać kontem właściciela witryny.

Do czego służy FTP?

FTP jest bardzo dobrze znany w środowisku programistycznym i chętnie wykorzystywany do transferu danych pomimo coraz większej popularności rozwiązań chmurowych i dysków online. Jego główną, ale nie jedyną zaletą, jest fakt, że pozwala na przesyłanie wielu plików o bardzo dużym rozmiarze bez obciążania komputera. Pozwala także zaplanować transfer danych oraz wznowić go w przypadku nieoczekiwanego przerwani  połączenia. Protokół FTP służy przede wszystkim do:

• budowy i zarządzania witryną np. instalacji WordPressa;
• konfiguracji przekierowań adresów URL;
• modyfikacji plików .htaccess;
• zapewnienia bezpieczeństwa stronie poprzez tworzenie kopii zapasowych — backup'ów;
• przesyłania danych z jednego komputera na drugi;
• migracji treści do nowej domeny;
• centralizacji danych z kilku witryn i domen;
• zwolnienia przestrzeni dyskowej na serwerze fizycznym;
• nauki obsługi i działania protokołów.

Bezpieczeństwo w FTP

Bezpieczeństwo jest ważnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę podczas korzystania z tego protokołu transferu plików. W standardowej formie FTP nie zapewnia ono pełnego szyfrowania i ochrony danych. Dane, w tym hasła, są przesyłane w postaci niezaszyfrowanej, co stanowi ryzyko ataków typu "Man-in-the-Middle" lub przechwycenia poufnych informacji.
Jednak istnieje rozszerzenie protokołu FTP, znane jako FTPS (FTP over SSL/TLS), które dodaje warstwę szyfrowania SSL/TLS do połączenia FTP. Dzięki temu rozwiązaniu możliwe jest ustanowienie bezpiecznego i szyfrowanego połączenia między klientem a serwerem, co zapewnia poufność przesyłanych danych.
Innym rozwiązaniem, które zapewnia większe bezpieczeństwo, jest protokół SFTP (SSH File Transfer Protocol). SFTP korzysta z połączenia SSH, co zapewnia pełne szyfrowanie danych i autentykację opartą na kluczach. Działa na innym porcie niż standardowy FTP i jest bardziej bezpieczną alternatywą dla tradycyjnego FTP.
Dodatkowo, ważne jest regularne aktualizowanie oprogramowania serwera FTP, aby korzystać z najnowszych zabezpieczeń i poprawek. Wprowadzenie silnych haseł i uwierzytelnianie dwuskładnikowe również przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa podczas korzystania z FTP.

FTP a inni protokoły transferu plików

• SFTP (SSH File Transfer Protocol): SFTP, oparty na protokole SSH (Secure Shell), zapewnia bezpieczny transfer plików przez szyfrowanie komunikacji. Wykorzystuje port 22 i umożliwia zarówno transfer plików, jak i zarządzanie plikami na zdalnym serwerze.
• FTPS (FTP over SSL/TLS): FTPS to rozszerzenie FTP, które dodaje warstwę szyfrowania SSL/TLS do połączenia. Działa na innych portach niż standardowy FTP i zapewnia bezpieczny transfer plików oraz uwierzytelnianie.
• WebDAV (Web Distributed Authoring and Versioning): WebDAV to protokół oparty na protokole HTTP, który umożliwia zarządzanie i współpracę z plikami na zdalnym serwerze. Pozwala na dostęp do plików za pomocą przeglądarki internetowej oraz umożliwia edycję i współdzielenie plików w trybie współpracy.
• SCP (Secure Copy): SCP jest protokołem opartym na SSH, który umożliwia bezpieczne kopiowanie plików między lokalnym komputerem a zdalnym serwerem. Zapewnia szyfrowanie danych i uwierzytelnianie SSH.
• TFTP (Trivial File Transfer Protocol): TFTP jest uproszczoną wersją FTP, która skupia się na szybkim przesyłaniu plików i nie zapewnia zabezpieczeń. Jest często wykorzystywany do ładowania plików konfiguracyjnych lub firmware'u na urządzenia sieciowe.

Wybór odpowiedniego protokołu transferu plików zależy od wymagań bezpieczeństwa, funkcjonalności i preferencji. W przypadku transferów wymagających bezpieczeństwa, zaleca się korzystanie z protokołów takich jak SFTP lub FTPS, które zapewniają szyfrowanie danych. Natomiast w przypadku prostych i szybkich transferów plików bez konieczności uwierzytelniania, TFTP może być wystarczający.

Rozwój FTP i przyszłość protokołu

Rozwój FTP odgrywa kluczową rolę w ewolucji technologii transferu danych. Choć jest jednym z najstarszych protokołów używanych do przesyłania plików, to wciąż odnajduje swoje zastosowanie w różnych dziedzinach. Pomimo tego, że w ostatnich latach pojawiły się bardziej zaawansowane protokoły i narzędzia do transferu danych, nadal cieszy się popularnością w niektórych środowiskach. Jednym z powodów, dla których FTP wciąż jest używany, jest jego prostota i łatwość wdrożenia. Często jest to pierwszy protokół, z którym mają do czynienia początkujący użytkownicy. Ponadto, jest wsparciem w wielu aplikacjach i systemach operacyjnych, co ułatwia jego wykorzystanie. Jednak warto zauważyć, że w miarę jak technologia rozwija się, pojawiają się bardziej zaawansowane i bezpieczne alternatywy dla FTP. Protokoły takie jak SFTP (SSH File Transfer Protocol) czy FTPS (FTP Secure) oferują lepsze zabezpieczenia i szyfrowanie danych, co jest szczególnie istotne w przypadku przesyłania poufnych informacji. Współczesne rozwiązania chmurowe i narzędzia do transferu plików oferują zaawansowane funkcje i możliwości, takie jak automatyzacja procesów, synchronizacja między urządzeniami czy integracja z innymi narzędziami i usługami. Te innowacyjne rozwiązania często przewyższają możliwości tradycyjnego FTP. Mimo to, FTP nadal znajduje zastosowanie w wielu scenariuszach, takich jak prosty transfer plików, wymiana danych między serwerami oraz w niektórych branżach, które wciąż polegają na tym sprawdzonym protokole. Jego przyszłość prawdopodobnie będzie kształtować się w kierunku bardziej bezpiecznych i zaawansowanych wersji protokołu, a także integracji z nowoczesnymi technologiami i narzędziami.